लिंगाणा भाग II

रायगडावरील जगदीश्वराचे मंदिर, नगारखाना (60x Optical zoom)

वातावरण बदललं, फोटो सुरु झाले. कॅमेरा बरोबरच पराठे, खाकरा, चिक्की, गोळ्या असे ऐवज बाहेर आले... सगळेजण आनंदात होते. लिंगाण्याने साथ दिली होती. आम्ही मनसोक्त बागडत होतो. मनात हिशोब झाला, वर यायला ३ तास, मग फोटो-जेवण याला १ तास आणि परत उतरायला ३ तास धरले तरी २ पर्यंत खाली पोचू की... पण प्रसादचा अंदाज ४-५ तरी वाजतील असा होता, त्याचेही बरोबर होते. त्याला सगळ्यांना घेऊन उतरायचे होते, त्यात थोडे घाबरलेले, दमलेले, अति उत्साही सगळ्या प्रकारचे लोक असतीलच की... उतरायला सुरुवात केली. इथे Rappelling करायला सपाट असा कातळच नव्हता. पायाखाली सरणारी माती, दगड-गोटे आणि वर उन. ४० फुटाचा एक भाग उतरलो. आता पुढचा २० फुटाचा तुलनेने सोपा होता. आत्मविश्वास वाढवणारा होता तो. सूचना चालूच होत्या. डावीकडे जा, उजवीकडे नको. पाठीमागे लोड द्या. उजवीकडे दगड दिसत असताना डावीकडे का जायचे हा प्रश्न पडत असला तरी ते करायचे होते. आता १८० फुटाचा भाग होता. एकच वेळी २ लोकांना उतरता यावे ह्यासाठी २ रोप लावल्या होत्या. काही लोकांना बिले द्यायला लागत होता. १८० फूट उतरल्यावर विश्रांती होती. टाक्यातून पाणी भरून घेतले. गुहेत जाऊन गप्पा सुरु झाल्या. अजून बरेच जण उतरायचे होते. आमच्याकडे खूप वेळ होता. परत खाद्य पदार्थ बाहेर आले, एकमेकांच्या आठवणीही बाहेर आल्या. फोटोही झाले. काही सुखी लोकांनी चक्क झोपही काढून घेतली. 

जवळ जवळ दीड तास विश्रांती झाली. २:३० वाजून गेले होते बहुतेक परत rappelling साठी सज्ज झालो. १०० फुटाचा एक भाग झाला, लगेचच ७० फुटाचा एक. तो झाल्यावर मात्र वरून येणाऱ्यांची वाट बघायची होती. विनायक आधी गेला, मग निलेश. मग श्री गेला. आता शेवटचा पॅच होता, पण सगळ्यात मोठा. वरून दगड येत होते, आवाजही येत होता watch out चा. प्रसादने हेल्मेट घातल्या घातल्या साधारण लिंबाएवढा मोठा दगड हेल्मेटवर येऊन आपटला. वाचला! एक दगड माझ्या हाताला लागला, एक पायाला. आम्ही मोठ्या कातळाआड लपून वरून येणाऱ्यांची वाट बघत होतो. दगडांपासून स्वतःला वाचवत होतो. शेवटचा पॅच होता, पण तो ३२५ फूट! म्हटला तर सोपा, म्हटला तर कठीण. वाळलेले गवत, सरकणारी माती, त्यावर न टिकणारे पाय. Rappelling ही सरळ खाली नव्हते. आधी एकदम उजवीकडे जाऊन मग दगडाला वळसा मारून परत उजवीकडे, आणि मग सरळ.. असा विचित्र मार्ग होता. त्यात २ रोप लावलेले होते २ जणांसाठी. ते मधे एकमेकाला क्रॉस होत होते.

हा किल्ला शिवाजींच्या काळात शत्रुसाठी तुरुंग म्हणून वापरत होता म्हणतात. असेलच! कोणाला सोडून दिले तरी तो जाणार कुठून? त्यापेक्षा तुरुंग बरा, किमान टेकायला जागा तरी असते तिथे..

३२५ फुटाचा तो पॅच उतरलो, शेवटचा पॅच.. विनायक, निलेश, श्री असे वाट बघतच बसले होते. मी आणि ब्रम्हा पण त्यांना सामील झालो. सारखं सारखं वर बघायचा मोह आवरत नव्हता. लिंगाणा उतरलो होतो, इथे बसायला जागा होती. कॅमेरा बाहेर आला. संपूर्ण लिंगाणा त्यात सामावून घेतला. सकाळी जे आम्ही चढलो होतो ते आत्ता दिसत होते. वरून आमचे उर्वरित मावळे उतरताना दिसत होते, लिंगाण्याच्या ढेपीवरून खाली उतरणाऱ्या मुंग्या!

विनायक ओरडतच होता, अरे डावीकडे-उजवीकडे, आता अँकर बदलून घे, दोरी पायाखालून घ्या. आम्हीही त्याला सामील झालो, पाठीमागे लोड द्या रे, पाय सरळ ठेव... आता आम्ही उतरलो होतो त्यामुळे सात जन्म rappelling करत असल्याच्या थाटात वरून येणाऱ्यांना सांगत होतो. सूचना देत होतो. एक-एक करून सगळे आले. शेवटी इंद्रा-प्रसाद वगैरे मंडळी पण रोप वगैरे गोळा करून येताना दिसली आणि आम्ही मोर्चा बोराट्याच्या नाळीकडे वळवला. आम्हाला फक्त आपापले समान घेऊन जायचे होते, रोप घेण्यासाठी गावातल्या दोघांना कामगिरी दिलेली होती. 

लिंगाणा, रोप आणि उतरणारे मावळे

ब्रम्हाला आता कंठ फुटला होता, वेगवेगळी गाणी बाहेर पडत होती. आम्ही सपसप पावलं टाकत होतो. दमत होतो पण पाणी पिण्यासाठी थांबत नव्हतो. न जाणो मधेच पाणी प्यायले नी पोटात दुखले म्हणजे... नाळीची खडी चढण आल्यावर लिंगाण्याचा वळून एकदा निरोप घेतला. अँकर टाकून २ पॅच पार करून आलो होतो, आता एक अशी वाट नव्हती. जिथून सोपे वाटेल तिथून नाळ चढून वर जायचे होते, रायलिंग पठारावर! मी आणि श्री झपझप जात होतो. एक पाउल थकु देत नव्हता म्हणून दुसराही. असे करत करत पठार गाठलेच... योगिता आणि पूजा वर होत्याच. टेंटच्या जागेवर पोचलो तेव्हा टेंट गुंडाळले गेले होते, सामान आमची वाट पहात होते. रायलिंग पठाराच्या पलीकडून लिंगाणा काळजीपोटी डोकावून लेकरं सुखरूप पोचल्येत ना याची खात्री करून घेत होता. सूर्य कालसारखाच ह्यावेळी जगदीश्वराला भेटायला उत्सुक होता.

सामान उचलले. पाणी पिऊन ताजे तवाने झालेले मावळे बस उभी असलेल्या ठिकाणी निघाले. ही वाट मात्र लांब वाटत होती, संपतच नव्हती. दिवसभर केलेले प्रताप दोन्ही मांड्यातून जाणवायला लागले होते. अंधार पडायच्या आत बसजवळ पोचलो. सामान ठेवले. दागिने अजूनही अंगावरच मिरवत आणले होते. ते उतरवले आणि फ्रेश झालो. एक-एक करत सगळे परत आले. चेहऱ्यावर समाधानाचे भाव होते. नाचणीची भाकरी, भाजी, लोणचे, पापड, भात वरण असा फक्कड बेत होता, सोबत मिरचीचा ठेचाही! त्यावर ताव मारून बसमधे चक्क झोपलो! रात्र झाली होती पुण्यात परतलो होतो. लिंगाण्याचे स्वप्न पूर्ण करून एक ट्रेकर झोपला, सकाळी IT वाला मजूर म्हणून उठण्यासाठी!

लिंगाणा भाग I

लिंगाणा

अरे रवळ्या-जावळ्याला जाऊन आलो, २ दिवसांत साल्हेर-सालोटा-मुल्हेर-मोरा आणि हरगड पण केला. धोडप रेंज केल्ये का? न्हावी-रतनगड राहिला रे, SRT (सिंहगड-राजगड-तोरणा) केला २ दिवसांत.. बोराट्याची नाळ, सिंगापूरची नाळ अश्या गोष्टी कानावर पडत होत्या. असले विचित्र वाटणारे शब्द बोलणारा हा अर्थातच हा कबिला सिंहगड किंवा राजगडला पिकनिकला निघाला नव्हता किंवा आपापल्या KTM/ढुगढुगगाड्या (बुलेट) काढून फाटक्या सायलेन्सरचे आवाज करत कामशेतकडेही निघालेला नव्हता. हा कबिला निघाला होता लिंगाण्याला! बहुतांशी दुर्लक्षित किल्ल्यांवर किल्ले-सदृश काहीच अवशेष राहिले नाहीयेत त्यातलाच हाही एक किल्ला, नव्हे प्रचंड सुळकाच!

एका हाताला तोरणा, एका बाजूला रायगड, असा मधेच दिमाखात उभा हा लिंगाणा... WTA ग्रुप बरोबर ह्या सुळक्यावर जायचे होते. Climbing/Rapelling चा अनुभव Must होता. सगळे गडी expert आणि मी त्यात फ्रेशर भासत होतो. पाबे घाटातून गाडी वेल्ह्याकडे लागली. राजगड-तोरणा त्यांच्या आठवणी जाग्या करत होते. वेल्हे आले. आता जेवणासाठी ब्रेक होता. इथे एक तरुण भेटला, शुक्रवारी तोरणा करून शनी-रवि आमच्याबरोबर लिंगाण्याला येत होता. साधारण १३५ किल्ल्यांची धूळ मस्तकी बाळगून होता. ५१ वर्षाचा तरुण होता तो! तसे गाडीतले माझ्या वयाचे काही जण १०० चा बिल्ला बाळगून होतेच. मी आपला उद्याचा विचार करत होतो. १००० फूट Climbing & Rapelling... चेष्टा नाही. AMK केला होता. पण... AMK केल्यावरही “पण” येतो तो लिंगाण्याला...

चिंता कसली होती? WTA चा म्होरक्या प्रसाद कसलेला गडी होता. १७ वेळा लिंगाण्याबरोबर खेळून १८ व्यांदा आम्हाला घेऊन आला होता. इंद्रा, शेखर हेही गडीही जोरदार होतेच की. ते पर्वतीवर फिरायला आल्यासारखे आले होते. चिंता जेवणाचीही नव्हती. योगिता आणि पूजा यांच्या अनुभवी हातात त्याची धुरा होती. चिंता होती ती माझ्यासारख्या नवख्या लेकराला लिंगाणा आपल्या अंगा-खांद्यावर खेळायला देईल का? आम्हाला त्याच्यावर बागडायचे होते, चढाई करून विजयोन्मादाने मस्तकी पाय ठेऊन चीत्कारायचे नव्हते. आठवणींच्या भात्यात अजून एक मोलाची आठवण खोचायची होती.

एका खडतर रस्त्यावरून “मोहरी” गावात पोचलो. तिथे पाण्याची व्यवस्था होती. रिकाम्या झालेल्या बाटल्या भरून घेतल्या, उद्या लिंगाण्यावरच्या टाक्यातले पाणी मिळेस्तोवर हेच पुरवायचे होते. आज शनिवारी फक्त रायलिंग पठारावर जाऊन फोटो, जेवणे, झोपणे हाच कार्यक्रम होता. हार्नेस, डिसेंडर, कॅरॅबिनर वगैरे दागिने वाटप झालं आणि रायलिंग पठाराकडे निघालो. सामान टेंट लावायच्या जागी ठेऊन कॅमेरा फक्त घेतला. प्रशस्त पठार, समोर लिंगाण्याचा सुळका, ज्याच्या अर्ध्या उंचीपर्यंत आत्ताच आम्ही होतो. त्याच्यामागे रायगड. त्यावर समाधी, जगदीश्वराचे मंदिर आणि त्यामागे होणारा सूर्यास्त... कितीतरी वेळ हे विहंगम दृश्य डोळ्यात साठवत होतो. कॅमेरात काही फोटो टिपून टेंटच्या जागेवर परतलो. टेंट तयार होते. स्वयंपाकाची तयारीही चालू झाली होती. सुगरणी कामाला लागल्या होत्या. प्रसादाने वाटलेले दागिने घालून कसे सजायचे ते सांगितले. समोर लिंगाणा आहे हे विसरून चालणार नव्हते. १७ मोहिमांचे साक्षीदार गंभीरपणे सांगत होते. काही जणांचा धीर सुटलाही असेल, माझ्या मनात मात्र लिंगाणा पक्का होत होता. भेटायचेच होते उद्या त्याला... नक्की!

रायगडावरील जगदीश्वर मंदिर आणि सूर्यास्त

टोमॅटो सुपचा वास यायला लागला होता. आपापल्या टेंटमधे समान ठेऊन सूप, मग बिर्याणी आणि बरोबर संगीताचा आस्वाद घेतला. टेंटमधे घुसून झोपलोही. जेमतेम १० - १०:३० वाजले असतील. पण सकाळी (?) ३ ला उठायचे होते. गजर होण्याआधीच उठून तो होण्याची वाट बघायची परंपरा कायम ठेवत ३ च्या आधीच जाग आली होती. बाहेर चिडीचूप होती. कोणीही जागे झाले नव्हते. परत टेंटमधे घुसलो. स्लीपिंग बॅग वर १५-२० मिनिट लोळल्यावर मात्र विको घेऊन बाहेर आलो. तोंड धुवून घेतले. पाणी प्यायले. वाघ मारण्यासाठी निघालो पण पहाटे ३ ला चंद्रप्रकाशात वाघ येणार कुठून? प्रयत्नांती परमेश्वर! विजयी मुद्रेने परतलो. डोक्यावरच्या टॉर्च पेटवून सगळे शिकारी वाघ मारायला जात होते. चहा घेतला. दागिने घालून सजून बसलो. मॅगी हाणून ४:१५ च्या दरम्याने बोराट्याची नाळ उतरायला सुरुवात केली. डोक्यावरच्या टॉर्चच्या प्रकाशात जेवढा भाग दिसत होता तेवढाच. बाकी प्रसादच्या मागून गप्पा मारत चाललो होतो. गाणी मात्र ठेवणीतली काढली होती त्यांनं... २ ठिकाणी अँकर लावला आणि ५:३० च्या आतच घळीत पोचलो. काल ज्या रायलिंग पठारावर आम्ही होतो, ते आता पाठीशी उंच झाले होते. समोर लिंगाणा बोलावत होता.

बोराट्याची नाळ उतरताना पहाटे ५ वाजता

प्रसादने कामगिरी सुरु केली होती. इंद्रा, शेखर, विनायक, निलेश वगैरे गडीही कामाला लागले. दोर लावत होते. ५:४५ च्या दरम्याने आम्हीही चढाईला सुरुवात केली. समोरच्याच्या मागून जात होतो, गरजेपेक्षा जास्त काही दिसतच नव्हते. कधी दोर धरत होतो तर कधी दगड धरून चढत होतो. अँकर पक्का असल्याची खात्री करूनच चाललो होतो. साधारण ५ पॅच असणार होते. पहिलाच overhang होता. त्याचा प्रत्यय लवकरच आला. एका ठिकाणी माझ्यासमोर असलेला हर्षल घळीत अडकला. त्याच्या उंचीच्या जोरावर तो वर पोचला. मी प्रयत्न सुरु केला, पण वरच्या Hold पर्यंत हातच पोचत नव्हता. जोर करून दोन्ही हात दोरीला धरून स्वतःला अक्षरशः वर खेचून घेतले. घळीतून वर पोचलो होतो. पॅच अर्थातच साधा नव्हता. मधेच watch-out आवाज आणि मागून एखादा दगड येई. असेच अँकर change over करत करत जवळ जवळ ५०० फूट चढून गेलो. डाव्या बाजूला पाण्याचे टाके होते. दुपारी उतरून इथे परत येईपर्यंत पाणी पुरवायचे होते. तांबडे फुटायला लागले होते. सूर्य तोरण्याच्या मागून डोकावू लागला होता. कॅमेरा बॅगेतच होता. परत चढाईला सुरुवात केली. आता उन आले होते, छान दिसू लागले होते. सूचनाही पॅच प्रमाणे बदलत होत्या. कुठे पाय ठेवायचा, कुठे नाही, कुठला दगड ठिसूळ झालाय हे एकमेकांना सांगत वर-वर जात होतो. आता तोरण्याच्या मागे धुसर राजगडही दिसत होता. आपण किती उंचीवर आलो हेही आता दिसत होते. उन्हं तापायाच्या आत वर पोचायचे होते.

उंचीची मर्यादा लक्षात घेऊन चढत असलो तरी वेग कमी होऊ दिला नव्हता. कधी कधी सुरक्षेसाठी असलेल्या अँकरचाही त्रास होत होता, मधेच पायात येत होता. पण तो काढायची परवानगी नव्हती. मीही आगावूपणा करणार नव्हतो. कधी दोर पकडून तर कधी फक्त हातावर जोर देऊन वर चढत होतो. पायातून दगड सुटणार नाही याचीही काळजी घेत होतो. सेफ जागा सापडली की फोटो काढायचा मोहही आवरत नव्हता. मोबाईलमधून फोटो काढत होतो. ९ च्या आत आम्ही ६ जण शिखरावर होतो. थोड्या वेळातच सगळे वर पोचले. समोर रायगडावर जगदीश्वराचे मंदिर स्पष्ट होते. मागे रायालिंग पठार आणि त्या शिखरावर आम्ही साधारण १८ जण!